آموزش معماری روستا، چرا و چگونه؟

گرچه نقاط روستایی، بویژه روستاهای ارزشمندی نظیر ابیانه و كندوان و میمند، همواره مورد توجه و نظر معماران و دانشجویان معماری بود، اما شناخت و بررسی ویژگی های روستاهای شاخص و آگاهی از فرهنگ و زندگی و معماری روستایی در قالب فرصت های علمی و تجربی دانشگاهی، قبل از تجدید نظر در برنامه های آموزشی معماری در دهه شصت جایگاه روشنی در دانشكده های معماری نداشت. دیدگاه عدالت طلبانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و خواست عمومی در جهت رفع نابرابری ها و محرومیت های جامعه روستایی، به همراه موضع گیری در برابر شهرگرایی و روند سریع و افسار گسیخته توسعه شهری و مهاجرت بی رویه روستاییان به شهر، آثار خود را در برنامه ریزی آموزشی معماری نیز آشكار كرد و به موزات توجه به روستاها، درس مستقلی برای آشنایی با معماری روستایی و شناخت ابعاد گوناگون زندگی روستاییان پیش بینی شد. اكنون سال هاست دانشجویان معماری از طریق این درس فرصت آشنایی با جامعه روستایی و ویژگی های آن را می یابند. اما مشخص نیست فرصت هایی كه از این طریق برای تعمیق آموزش معماری نصیب موسسات آموزشی می شود و تاثیر آن در محتوای آموزش این رشته تا چه حد مثبت بوده و در جهت تحقق اهداف آموزش معماری مدد رسانیده است.

از سوی دیگر، آموزش درس روستا در سال های اخیر با نقد و چالش هایی در محیط های علمی مواجه بوده و موجب شده است تا برخی از مدارس معماری نسبت به تجدید نظر در نحوه آموزش این درس و در مواردی حذف یا تعدیل آن قدم بردارند. حال آنكه روش ها و دستاوردهای آموزش «ویژگی های معماری روستا» در ساختار آموزش معماری هیچ گاه به صورتی عمیق و جدی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است.

مقاله حاضر بر آن است ضمن بررسی روند آموزش روستا در مدارس معماری، جایگاه این درس را در مجموعه دروس این رشته مورد توجه و بررسی قرار دهد و رویكردهایی نوین برای ارتقای كیفی و اثرگذاری بیشتر آن در فرآیند آموزش معماری مطرح كند. این نوشتار، ضمن معرفی سابقه و جایگاه روستا در آموزش معماری و بررسی اهمیت و نقش روستاها در نظام سكونتگاهی كشور، به طرح محتوای آموزشی و چگونگی آموزش درس روستا و همچنین نقش استادان و دیدگاه های آنان نسبت به مقوله روستا می پردازد و با تاكید بر ویژگی میان موضوعی و جامعیت درس روستا بر پیش بینی ها و راهكارهای تحقق اهداف آموزش این درس متمركز خواهد شد.