معماری مدرسۀ دارالفنون و دگرگونی‌های آن در دورۀ قاجاریان
The Architecture of Dar al-Funun School and Its Changes in Qajar Era
اشتراک گذاری
اشتراک در شبکه های اجتماعی :
گزارش خطا
مدرسۀ دارالفنون را امیرکبیر در سال ۱۲۶۶ق. پی افکند. طراح آن میرزا رضا مهندس‌باشی بود و معماری آن را محمدتقی‌خان معمارباشی برعهده داشت. خود امیرکبیر و بهرام‌میرزا معزالدوله به ساختن آن رسیدگی می‌کردند. قسمتی از بنای مدرسه در ۱۲۶۸ق. اندکی پس از عزل امیرکبیر، افتتاح شد، اما احداث آن در ۱۲۶۹ق. پایان یافت. آنچه امروز به نام دارالفنون و در محل مدرسۀ دارالفنون می‌شناسیم به دورۀ پهلوی اول تعلق دارد؛ از بنای قاجاری مدرسه تقریباً شاهد مادی‌ای نمانده است و صورت اولیۀ این بنا مبهم است. هدف این تحقیق شناخت معماری مدرسۀ دارالفنون در دورۀ قاجاریه است که موکول است به اعتبارسنجی منابع، شناخت وضع کالبدی مدرسه، رفع ابهام‌های آن و روشن شدن تغییرات آن. روش این تحقیق تفسیری-تاریخی است. بدین نحو که؛ از طریق تطبیق منابع نوشتاری، عکس‌ها، نقاشی‌ها و نقشه‌های مربوط به تهران قاجاری، ترکیب کالبدی مدرسه در هر مرحله و هر پاره را در حد وسع این منابع روشن می‌کنیم. در این تحقیق، نخست نشان می‌دهیم که مدرسۀ دارالفنون قاجاری دو بخش داشته است: مدرسۀ قدیم و مدرسۀ جدید (مدرسۀ موسیقی). مدرسۀ قدیم همان مدرسۀ روزگار امیرکبیر است؛ اما در اواخر دورۀ قاجاریان، در دهۀ ۱۲۹۰ق.، دستخوش تغییراتی در نماهای حیاط و در طرز اتصال با بیرون مدرسه شده است. مدرسۀ جدید را در اواخر دورۀ قاجاریان در شمال مدرسۀ قدیم ساختند.
Dar al-Funun School was established in the first half of 1850s, under Nasir al-Din Shah’s rule and by the patronage of his chancellor Mirza Taqi-khan Amir Kabir. Amir Kabir was also the patron of the school building, which its construction began in 1850. Its designer was Mirza Riza Muhandis-Bashi, who had studied engineering in Royal Military Academy at London. The school’s master builder was Muhammad-Taqi Khan Mi?mar-Bashi. Amir Kabir himself and Bahram Mirza Mu‘izz-al-Dawla supervised the construction of the building. A part of building opened in 1852, just a few days after Amir’s deposal, although it was not totally finished until 1853. However, the building that we know today as Dar al-Funun was constructed in Pahlavi era. There is almost no important material evidence from the Qajar building, but there are some imagery and written evidences. The Dar al-Funun building is remained unknown because of some inaccuracy in recognition of photos and their positions, and some changes in the building during the very Qajar era. Our objective is to recognize the school’s architecture and the quality of its probable changes in Qajar period, which is dealt with validation of the documents, recognition of the building physical properties, resolving the ambiguities, lighting up the building changes and evolutions, and determining their dates. According to formal chronicles, the school was opened on 5th Rabi’ I, 1268 AH (Dec. 29, 1851), when Amir Kabir was exiled (about two weeks before his murder on Jan. 10, 1852). There are some information in the textual sources including Amir’s letters and the government’s formal newspaper; however, there are no evidence of the school in the two major formal documents that was published about one year after the opening of the school. These are the oldest visual document of the school is August Karl Krzi’s Map of Tehran (Dec. 1858), and the Statistics Account of Tehran. The second map of Tehran in that period is ‘Abd al-Ghaffar’s Map (Aug. 1891). There are also several photos and gravures of the school in Gulistan Archive (Golestan Palace Museum), as well as other archives that reveal some aspects of the school’s architecture. We will show that the Qajar Dar al-Funun had two parts: the old building and the new one. The old building is the one built in Amir Kabir’s period. It was designed by Mirza Riza Muhandis, and was constructed by Muhammad Taqi-khan Mi?mar-bashi in 1850 and opened in 1852. In 1870s, some of the court members decided to make some changes in the building, which were concentrated on the courtyard facades and the entrance. The designer of the changes was Mirza ?Abbas Muhandis (Mirza Riza’s son) and the constructer was Muhammad Ibrahim-khan Mi?mar-bashi (Muhammad Taqi-khan’s son). Between 1858 and 1892, the school was developed by adding a new building at the north side of the old one and at the west side of the telegraph office. The new building was called as “the School of Musics” and “the New School of Dar al-Funun”. In the early Pahlavi era, both buildings were destroyed and replaced by a modern building designed by the Georgian architect Nikolai Lvovich Markov (1882-1957). This is the building, which is known now as Dar al-Funun High School today.
(6.7 مگابایت)
دانلود مقاله
مشخصات مقاله
- آدمیت، فریدون (۱۳۶۲). امیرکبیر و ایران، خوارزمی، تهران.
- آل داوود، سیدعلی (۱۳۷۱). نامه‌های امیرکبیر به انضمام رساله نوادر الامیر، نشر تاریخ ایران، تهران.
- احتشام‌السلطنه، میرزا محمودخان (۱۳۶۷). خاطرات احتشام‌السلطنه، زوار، تهران.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۶۳). المآثر و الآثار، ۴ج، اساطیر، تهران.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۶۷آ)، تاریخ منتظم ناصری، ۳ج، دنیای کتاب، تهران.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۶۷ب). مرآت البلدان، ۴ج، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۴۰). میرزا تقی خان امیرکبیر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- بانی‌مسعود، امیر (۱۳۹۰). معماری معاصر ایران، هنر معماری قرن، تهران.
- برزین، نیکولاویچ (۱۲۶۹ق). نقشۀ طهران برزین [نقشۀ برزین].
- پازوکی، ناصر (۱۳۸۸). مدرسۀ دارالفنون، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
- پورحسن، نیایش (۱۳۹۰). «تماشاخانه‌ی دارالفنون "نخستین تماشاخانه‌ی جدید ایران به روش فرنگستان" طیاتر معلم خانه»، تئاتر، 44، ۱۸۳- ۲۱۶.
- خان‌ملک ساسانی، احمد (۱۳۷۹). سیاستگران دورۀ قاجار، مگستان، تهران.
- دانیل، ویکتور، بیژن شافعی و سهراب سروشیانی (۱۳۸۲). معماری نیکلای مارکف، دید، تهران.
- ذکاء، یحیی (۱۳۷۶). تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، علمی و فرهنگی، تهران.
- ربیعی، منیژه (۱۳۹۳). «بهرام‌میرزا معزالدوله»، در دانشنامۀ جهان اسلام، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، تهران.
- روزنامه دولت علیّه ایران، ش۵۰۲ (پنجشنبه ۱۹ ربیع‌الثانی ۱۲۷۸ق). ش۶۱۶ (پنجشنبه ۸ جمادی‌الاول ۱۲۸۰ق).
- روزنامه علمیه دولت علیه ایران، ش۱ (دوشنبه ۲۷ دی‌ماه ۷۸۵ جلالی/ ۱۲۸۰ ق).
- روزنامۀ وقایع اتفاقیه (۱۳۷۳ و ۱۳۷۴). ۴ج، کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
- سعدوندیان، سیروس و اتحادیه، منصوره (۱۳۶۸). آمار دارالخلافۀ تهران، نشر تاریخ ایران، تهران.
- سمسار، محمدحسن و سرائیان، فاطمه (۱۳۸۶). سیمای تهران، زریران، تهران.
- سمسار، محمدحسن و سرائیان، فاطمه (۱۳۹۵). گفت‌وگوی شخصی با سیده‌بشری موسوی، آبان ۱۳۹۵، تهران (منتشرنشده).
- سمیعی، سیروس (۱۳۷۴). «سیر تحول بناهای عمومی تهران»، آبادی، ۱۹: ۷۸- ۸۳.
- صدیق، عیسی (۱۳۴۵). یادگار عمر، ۴ج، امیرکبیر، تهران.
- عبدالغفار نجم‌الملک (۱۳۰۹ق). نقشۀ دارالخلافه ناصری [نقشۀ عبدالغفار]، مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، تهران.
- عکس‌های آرشیو مدرسۀ دارالفنون.
- عکس‌های آرشیو مؤسسۀ اسناد انقلاب اسلامی.
- عکس‌های آرشیو مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- عکس‌های آلبوم‌خانۀ کاخ گلستان، تهران.
- علایی، سیروس (۱۳۸۱). «اولین نقشۀ رسمی تهران»، ایران‌شناسی، ۵۵: ۵۲۷- ۵۳۷.
- فووریه (۱۳۸۵). سه سال در دربار ایران، علم، تهران.
- قاضی‌ها، فاطمه (۱۳۶۸). «دارالفنون»، گنجینه، ۲: ۱۱۹- ۱۴۳.
- قبادیان، وحید (۱۳۸۲). «تجددگرایی در معماری تهران با نگاهی به مدرسۀ دارالفنون»، معماری و شهرسازی، ۷۰- ۷۱: ۲۰- ۲۴.
- قبادیان، وحید (۱۳۸۳). معماری در دارالخلافه ناصری (سنت و تجدد در معماری معاصر تهران)، پشوتن، تهران.
- کرشیش، آگوست (۱۲۷۵ق). نقشۀ طهران موسیو کرشیش [نقشۀ کرشیش].
- کیان‌فر، جمشید (۱۳۶۸). «اولین مهندس تحصیلکردۀ اروپا»، ساختمان، ۱۲: ۴۷- ۵۰.
- کیان‌فر، جمشید (۱۳۹۱). «تا نگرید طفل کی نوشد لبن»، فرهنگ مردم، ۴۲: ۲۷- ۵۴.
- کیان‌فر، جمشید (۱۳۹۵). گفت‌وگوی شخصی با سیده‌بشری موسوی، تهران (منتشرنشده).
- گلبن، محمد (۱۳۸۶). سرگذشت و آثار تصویرگر بزرگ میرزا ابوتراب‌خان غفاری کاشانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
- محبوبی اردکانی، حسین (۱۳۷۰). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳ج، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- موسوی، سیده‌بشری (۱۳۹۶). مدرسۀ دارالفنون، بازنمایی بر مبنای اسناد تصویری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، استاد راهنما: مهرداد قیومی بیدهندی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، تهران (منتشرنشده).
- میرزا صالح شیرازی (۱۳۴۷). سفرنامۀ میرزا صالح شیرازی، روزن، تهران.
- میرزا صالح شیرازی (۱۳۶۲). گزارش سفر میرزا صالح شیرازی، راه نو، تهران.
- ناصرالدین‌شاه قاجار (۱۳۷۸). یادداشت‌های روزانۀ ناصرالدین‌شاه (۱۳۰۰- ۱۳۰۳ قمری)، سازمان اسناد ملی ایران، تهران.
- نخستینه‌های مطبوعات ایران، گزیدۀ شماره‌های اول نشریه‌های عهد قاجار (۱۳۸۷). ۳ج، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
- یغمایی، اقبال (۱۳۷۶). مدرسۀ دارالفنون به‌انضمام «تاریخچه دار الفنون» و مدارس شرف و علمیه. سروا، تهران.
- وبگاه کتابخانۀ کنگره /http://loc.gov
- وبگاه مدرسۀ دارالفنون /http://darolfonoon.oerp.ir
- وبگاه موزۀ ملک /http://malekmuseum.org/
- وبگاه مؤسسۀ تحقیقاتی گتی /http://primo.getty.edu
- وبگاه مؤسسۀ تحقیقاتی اسمیتسونین /http://siris-archives.si.edu
- Khodabakhshi, S., Foroutan, M., & Samiei, A. (2016). “The Evolution of Space in Schools Architecture Based on the Role of Their Governing Educational system (Case Study: Sepahsalar School, Darolfunoon, and Alborz High school)”, Bagh-e Nazar, 12: 37.
- Green, N. (2016). The Love of Strangers, Princeton University Press, Princeton.
مسابقات
جوایز
نشریات
