برنامه ريزی بخشی ملی در برابر برنامه ريزی فضایی بزرگ شهری در تهران

گزارش خطا
نویسنده : زهره عبدی دانشپور، وحیده ابراهیم نیا
محل انتشار : نشریه صفه 81
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 28
شماره : 81
زمان انتشار : تابستان 1397

در اين مقاله به ضرورت برنامه‌ريزي فضايي بزرگ‌شهري از راه پاسخ به مشکلات ناشي از چندپارگي سياست‌گذاري بخشي پرداخته مي‌شود. تحليل اثراتي که شيوة سياست‌گذاري بخشي بر چگونگي ادارة شهرها وارد مي‌آورد، به کوشش‌هايي در يکپارچه‌سازي و درنتيجه دگرگوني نگرش و سازوکار برنامه‌ريزي از «برنامه‌ريزي کاربرد زمين شهري» به «برنامه‌ريزي فضايي شهري» منجر شده است. برنامه‌ريزي فضايي با رويکردي يکپارچه و کليت‌نگر به مديريت روابط ميان فعاليت‌هاي اثرگذار بر فضاي کالبدي مي‌پردازد تا بتوان مشکل‌هاي پيچيده و بين‌بخشي را حل کرد. در کشور ايران، با وجود اينکه شهرها در نظام تقسيمات کشوري يک واحد يا سطح اداري قلمداد شده‌اند، تصميم‌گيري و سياست‌گذاري در قلمرو برنامه‌ريزي شهري براي آن‌ها از سوي عوامل تصميم‌گيري و سياست‌گذاري چندگانة بخش عمومي، که در يک ساختار سياست‌گذاري بخشي فعاليت‌ مي‌کنند، انجام مي‌شود. کوشش در زمينه‌هاي گوناگوني که از سوي بخش عمومي به طور صريح و يا ضمني با هدف پايه‌گذاري برنامه‌ريزي يکپارچة فضايي در سطح محلي (بزرگ‌شهري) و ارتقاي سازمان‌يابي افقي در شهرها، به‌ويژه تهران، انجام شده نيز به تغيير در ساختارهاي سازماني ادارة امور در شهري مثل تهران نيانجاميده است. در اين مقاله هدف پاسخ به اين پرسش است که با وجود فرصت‌هايي که در چارچوب‌هاي قانوني براي پايه‌گذاري سطح محلي برنامه‌ريزي‌ــ که بتواند نقش هماهنگ‌کنندة سياست‌هاي بخشي در شهر تهران را بر عهده بگيردــ قابل رديابي است، چرا اين سطح شکل نگرفته و برنامه‌ريزي بخشي در اين بزرگ‌شهر چيره است؟ در پاسخ به پرسش پژوهش و با استفاده از روش تحليل محتواي کيفي منابع اطلاعاتي چند دوگانگي و چندگانگي شناسايي شد که مي‌توان آن‌ها را مهم‌ترين بازدارنده‌هاي بهره‌گيري از فرصت‌هاي قانوني و بالقوة پايه‌گذاري برنامه‌ريزي فضايي بزرگ‌شهري در تهران دانست. دوگانگي مربوط به «تصميم‌گيري و سياست‌گذاري براي شهرها از سوي نهادهاي انتخابي» در برابر «تصميم‌گيري و سياست‌گذاري از سوي نهادهاي انتصابي بخش عمومي»، دوگانگي مربوط به «پذيرفتن جايگاه مديريت و برنامه‌ريزي شهري» در برابر «چيرگي مديريت و برنامه‌ريزي ملي براي شهرها» از سوي بخش عمومي، دوگانگي ميان «پژوهش» و «سياست‌گذاري» دربارة ارتقاي ظرفيت يکپارچگي در سياست‌گذاري در برنامه‌ريزي بزرگ‌شهر تهران، دوگانگي مربوط به ارتباط ميان «زمينه‌هاي روندکاري» و «زمينه‌هاي محتوايي» برنامه‌ريزي شهري در بزرگ‌شهر تهران، و چندگانگي در برداشت از انگاشت «برنامه‌ريزي فضايي يکپارچه».

(158.1 کیلوبایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

ابراهيم نيا، وحيده و زهره عبدي دانشپور. «سياستگذاري در بزرگشهر تهران: روشهاي واکاوي دوگانة يکپارچگيـ غير يکپارچگي»، در هنرهاي زيبا، ش 69 (بهار 1396)، ص 15-28.

احمد آخوندي، عباس و ناصر برکپور و ايرج اسدي و ميثم بصيرت و حبيبالله طاهرخاني. «چشمانداز نظام حاکميت منطقة کلانشهري تهران»، در هنرهاي زيبا، ش 33 (بهار 1387)، ص 15-26.

ايماني جاجرمي، حسين و علي نوذرپور و سيدمحمدهادي ايازي و اسماعيل صالحي و نويد سعيدي رضواني و مجيد عبداللهي و غلامرضا کاظميان. مديريت شهري؛ جلد دوم مديريت شهري در ايران، تهران: تيسا، 1392.

ايماني جاجرمي، حسين. «بررسي جامعهشناختي شوراهاي اسلامي با رويکرد کيفي نظرية بنياني»، در شوراها: چالشها و رويکردها، زير نظر سيدرضا صالحي اميري، تهران: مرکز تحقيقات استراتريک، پژوهشکدة تحقيقات استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام، 1387.

پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربيت مدرس. لايحة نظام جامع مديريت مجموعههاي شهري کشور، تهران: پژوهشکده شهري و روستايي سازمان شهرداريها، 1378.

سازمان شهرداريها و دهياري هاي کشور. پيشنويس لايحة مديريت شهري، تهران: نشر تيسا، 1393.

سعيدي رضواني، نويد و غلامرضا کاظميان. امکانسنجي واگذاري وظايف جديد به شهرداريها، تهران: وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامهريزي شهري، 1382.

شرکت خدمات مديريت ايرانيان. بازنگري استراتژيک نظام مديريت اجرايي کلانشهر تهران، تهران: مرکز مطالعات و برنامهريزي شهر تهران، 1385.

شوراي اسلامي شهر تهران. چشمانداز و جهتگيريهاي استراتژيک تهران در افق 1404، 1385.

شوراي اسلامي شهر تهران. منشور شهر تهران، تهران: دبيرخانة علمي کنگرة منشور شهر تهران، 1380.

شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، طرح راهبرديـ ساختاري توسعه و عمران شهر تهران (طرح جامع تهران)، 05/09/ 1386.

عبدي دانشپور، زهره و وحيده ابراهيمنيا و ئهسرين محمودپور. «تدبير چارچوب مديريت دانش براي سياستگذاري يکپارچه در کلانشهر تهران»، در هنرهاي زيبا، ش 57 (بهار 1393)، ص 57-70.

عبدي دانشپور، زهره و وحيده ابراهيمنيا. «فرصتها و موانع بهکارگيري رهيافت همکارانه در پايهگذاري ساختار سياستگذاري يکپارچه در شهر تهران». در صفه، ش 68 (بهار 1394)، ص 85-118.

عسکري، علي و غلامرضا کاظميان. «شناخت و تحليل نظام موجود مديريت مجموعههاي شهري کشور»، در فصلنامه مديريت شهري، ش 18 (پاييز 1385)، ص 6-21.

عندليب، عليرضا. «نهاد برنامهريزي توسعة شهري تهران: گذشته، حال و آينده (قسمت اول)»، تهران: مرکز مطالعات و برنامهريزي شهري تهران (نهاد توسعة تهران)، بي تا، ص 1، 7-15.

ــــــــ . «نهاد برنامهريزي توسعة شهري تهران: گذشته، حال و آينده (قسمت دوم)»، تهران: مرکز مطالعات و برنامهريزي شهري تهران (نهاد توسعة تهران)، بي تا، ص 2، 4-10.

غمامي، مجيد و اعظم خاتم و کمال اطهاري. شرايط تحقق طرح مجموعه شهري تهرانــ مديريت يکپارچه و حل مسئلة اسکان غير رسمي، تهران: نشر شهيدي، 1386.

کاظميان، غلامرضا و زهره ميرعابديني. «آسيبشناسي مديريت يکپارچة شهري در تهران از منظر سياستگذاري و تصميمگيري شهري»، در هنرهاي زيبا، ش 46 (تابستان 1390)، ص 27-38.

منصور، جهانگير. مجموعه قوانين و مقررات مربوط به شهر و شهرداري، چاپ دوازدهم، تهران: نشر ديدار، 1385.

مهندسين مشاور عبدالعزيز فرمانفرمايان و مؤسسة ويکتور گروئن. طرح جامع تهران، شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، 1347.

مؤسسه توسعه بينالمللي دانشگاه هاروارد، راه حل گروه هاروارد براي طراحي شهر تهران، ترجمة فرضاد نوريان، تهران: شرکت پردازش و برنامهريزي شهري، 1381.

هيئت دولت (مصوبه). طرحريزي و مديريت مجموعهشهري تهران و ساير شهرهاي بزرگ کشور و شهرهاي اطراف آنها، 26/07/ 1374.

ــــــــ . کليات، مشخصات و شروط تحقق اهداف طرح مجموعه شهري تهران، 1382.

پايگاه اطلاعرساني اتاق اصناف تهران به نشاني: http://www.otagheasnaf.com/ (تاريخ دسترسي: 13/05/1396)

پايگاه اطلاعرساني اداره کل بهرستي استان تهران به نشاني: http://tehran.behzisti.ir/Portal/Home (بازيابي اطلاعات در تاريخ 11/05/1396)

پايگاه اطلاعرساني اداره کل حفاظت محيط زيست استان تهران به نشاني: http://www.tehran-doe.ir/fa (تاريخ دسترسي: 04/07/1396)

پايگاه اطلاعرساني اداره کل راه و شهرسازي استان تهران به نشاني: http://www.tdrt.ir/fa/home (تاريخ دسترسي: 04/07/1396)

پايگاه اطلاعرساني اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي تهران، اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي تهران. بازيابي شرح وظايف معاونت ميراث فرهنگي به نشاني: http://portal.ichto.ir/Default.aspx?tabid=4117 (تاريخ دسترسي: 04/07/1396)

پايگاه اطلاعرساني استانداري تهران، اداره کل امور اجتماعي. بازيابي از استانداري تهران به نشاني: http://ostan-th.ir/?pageid=31 (تاريخ دسترسي: 13/05/1396)

پايگاه اطلاعرساني سازمان بهزيستي استان تهران به نشاني: http://www.behzistitehran.org.ir (تاريخ دسترسي: 20/09/1396)

پايگاه اطلاعرساني سازمان مديريت و برنامهريزي استان تهران. سند ملي توسعة استان تهران، 1383. قابل دسترسي در: http://www.mpotehran.ir/files/hr/sanad.doc (تاريخ دسترسي: 13/02/1395)

پايگاه اطلاعرساني سازمان مديريت و برنامهريزي استان تهران. طرح توسعة استان تهران، 1383. قابل دسترسي در: http://www.mpotehran.ir /dl (تاريخ دسترسي: 13/02/1395)

پايگاه اطلاعرساني شرکت آب و فاضلاب استان تهران به نشاني: http://billing.tpww.ir/fa/customerguide/addresstell/tehranabfa1 (تاريخ دسترسي: 13/05/1396)

پايگاه اطلاعرساني شرکت انبارهاي عمومي و خدمات گمرکي ايران به نشاني: http://pwcs.co.ir (تاريخ دسترسي: 13/11/1396)

پايگاه اطلاعرساني شرکت توزيع نيروي برق تهران بزرگ به نشاني: http://www.tbtb.co.ir/fa/home/sharh-%D8%B4%D8%B1%D8%AD (تاريخ دسترسي: 13/05/1396)

پايگاه اطلاعرساني گمرک جمهوري اسلامي ايران، بازيابي وظايف و اهداف گمرک جمهوري اسلامي ايران، به نشاني: http://www.irica.gov.ir (تاريخ دسترسي: 07/09/1396)

پايگاه اطلاعرساني مجلس شوراي اسلامي، مرکز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي، سامانه ملي قوانين و مقررات جمهوري اسلامي ايران، بازيابي قوانين پنج سالة توسعة اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور، به نشاني: http://rc.majlis.ir/fa/law (تاريخ دسترسي 15/01/1396)

پايگاه اطلاعرساني مجلس شوراي اسلامي (1382)، سامانه ملي قوانين و مقررات جمهوري اسلامي ايران، بازيابي قانون نظام صنفي کشور، به نشاني: http://dotic.ir (تاريخ دسترسي: 04/07/1396)

پايگاه اطلاعرساني مرکز بهداشت شمال به نشاني: http://shomal.sbmu.ac.ir/ (تاريخ دسترسي: 07/09/1396)

پايگاه اطلاعرساني مرکز سلامت محيط و کار، راهنماي بازرسي بهداشتي مراکز تهيه و توزيع مواد غذايي و اماکن عمومي، ايران: پژوهشکده محيط زيست دانشگاه علوم پزشکي تهران.

Albrechts, Louis. “How to Enhance Creativity, Diversity and Sustainability in Spatial Planning: Strategic Planning Revisited”, in Making Strategies in Spatial Planning (M. Cerreta, G. Concilio, and V. Monno Eds), New York: Springer, 2010.

Atkinson, Rob. ”Spatial Planning, Urban Policy and the Search for Integration: the Example of a Medium-sized City”, in Making Strategies in Spatial Planning (M. Cerreta, G. Concilio, and V. Monno Eds), New York: Springer, 2010.

Elo, Satu & Helvi Kyngäs. “The Qualitative Content Analysis Process”, in Journal of Advanced Nursing, Vol. 62, No. 1 (2008), pp. 107-115.

Briassoulis, Helen. “Policy Integration for Complex Policy Problems: What, Why and How”, in Greening of Policies: Interlinkages and Policy Integration, Berlin, December 3-4, 2004.

Briassoulis, Helen. “Policy Integration for Complex Environmental Problems”, in Policy Integration for Complex Environmental Problems, Briassoulis H. (ed), Aldershot: Asggate, 2005.

Buser, Michael & Stuart Farthing. “Spatial Planning as an Integrative Mechanism: A Study of Sub-regional Planning in South Hampshire, England”, in Planning Practice and Research, Vol 26, No. 3 (Spring 2011), pp. 307-324.

Christensen, Karen Stromme. Cities and Complexity: Making Intergovernmental Decisions, Sage: CA, 1999.

Haughton, Graham & Philip Allmendinger & David Counsell & Geoff Vigar. The New Spatial Planning: Territorial Management with Soft Spaces and Fuzzy Boundaries, Routledge, 2009.

Healey, Patsy. “The Treatment of Space and Place in the New Strategic Spatial Planning in Europe”, in International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 28, No. 1 (March, 2004), pp. 45-67.

Kidd, Sue. “Towards a Framework of Integration in Spatial Planning: an Exploration from a Health Perspective”, in Planning Theory & Practice, Vol. 8, No. 2 (Jun 2007), pp. 161-188.

Nadin, Vincent. “The Emergence of the Spatial Planning Approach in England”, in Planning, Practice & Research, Vol. 22, No. 1 (2007), pp. 43-62.

Nadin, Vincent & Kim Seaton. “England: The Integration of Transport, Lans-use and Environmental Policies”, in Policy Integration in Practice (D. Stead, H. Geerlings, & E. Meijers Eds), Delft University Press, 2004, pp. 51-70.

Rickinson, Mark & Helen May. A Comparative Study of Methodological Approaches to Reviewing Literature, York: The Higher Education Academy, 2009.

Sørensen, Cluas Hedegaard. “Denmark: the Integration of Environmental Concerns into Transport Policy”, in Policy Integration in Practice (D. Stead, H. Geerlings, & E. Meijers Eds), Delft University Press, 2004, pp. 35-48.

Stead, Dominic & Evert Meijers. “Spatial Planning and Policy Integration: Concepts, Facilitators and Inhibitors”, in Planning Theory & Practice, Vol. 10, No. 3 (September 2009), pp. 317-332.

Stead, Dominic & Harry Geerlings & Evert Meijers. “Conclusion”, in Policy Integration in Practice (D. Stead, H. Geerlings, & E. Meijers Eds), Delft University Press, 2004 pp. 123-128.

Schlechier-Tappeser, Ruggero & Michael Grief & Marco Schroeder. “Germany: Integrated Transport, Land-use and Environmental Policy-making”, in Policy Integration in Practice (D. Stead, H. Geerlings, & E. Meijers Eds), Delft University Press, 2004, pp. 71-92.

Vigar, Geoff. “Toward an Integrated Spatial Planning?”, in European Planning Studies, Vol. 17, No. 11 (November 2009), pp. 1571-1590.

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir/