پديده تاريخى شهر ايرانى مرورى بر تفسيرهاى موجود و پيشنهاد براى روش پژوهش

گزارش خطا
نویسنده : بهزاد ملک پور اصل، لادن اعتضادی
محل انتشار : نشریه صفه 54
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 21
شماره : 54
زمان انتشار : پاییز 1390

تاريخ « شهر ايرانى » موضوع بسيار مهمى است، بدان دليل كه، شناخت آن بايد در راستاى كشف و شناخت چيستى و چگونگى پديدة شهر و شهرنشينى در تاريخ سرزمينى كهن باشد. اما تحقيق دراين موضوع قدمت چندانى ندارد، نخستين تحقيقاتى كه، در نتيجه، مسائلى را در اين زمينه مطرح كرده اند، پژوهش هايى هستند كه بر اثر اهدافى ديگر شكل گرفت هاند؛ در حدود نيم قرن پيش تحقيق در جستجوى علل عقب ماندگى ايران منجر به پژوهش ها و نظريه پردازى هايى در موضوع زندگى اجتماعى در ايران و به تبع آن در موضوع شهرنشينى ايران شد. اين تحقيقات عمدتاً بر مبناى رو شهاى كلاسيك علمى با محور تحليل شيوة توليد» شرايط اقتصادى شكل گرفته اند و بعضاً بر مبناى نظرية و تبيين شهر و « زندگى جامعة ايرانى » ماركس به تحليل « آسيايى شهرنشينى ايرانى پرداخته اند. تحقيقات متأخر هم، كه مستقيماً به موضوع شهر در ايران پرداخته و نظري ههايى را در اين زمينه مطرح كرده اند نيز، متكى بر بينش و روش علمى حاكم بر تحقيقات پيشين هستند. گذشتگان « زندگى اجتماعى » با توجه به هدف علمِ تاريخ كه شناخت

است و با اين باور كه شهر ايرانى يك پديدة تاريخى است و پيچيدگی هايى دارد كه، با رو شهاى تقليل گراى علمى نمى توان به شناخت و تبيين درست آن نائل شد، به نظر مى رسد كه پژوهش در تاريخ شهر ايرانى نيازمند بينش و روشى متفاوت از آن چيزى است كه تاكنون اعمال شده است، به بيان ديگر رويكردى لازم است كه بتواند پرده از مردمانى كه وابسته به تاريخى بسيار كهن بود هاند « زندگى اجتماعى » زواياى گوناگون برگيرد، يعنى ماهيتى تأويلگرا و پديدارشناختى، جامع، و كلنگر داشته باشد. امروزه رويكرد ساختارگرا در علم انسانشناسى فرهنگى و نيز ديدگاه سيستمى در تحقيقات شهرى، زمينة علمى مناسب اين نوع پژوهش را فراهم كرد هاند. ساختارگرايى خود ناميده است. « انسانشناسى تاريخى » مبحثى در علم تاريخ دارد كه استروس آن ر ا علمى كه روشهاى تحقيق در تاريخ و اسطوره را به هم نزديك میكند و راهگشاى تحقيقات تاريخى در جوامعى است كه، تاريخ آنها با اساطير پيوند دارد.

مقالة حاضر نشان می دهد كه پژوهش در پديده تاريخى شهر ايرانى، تحقيقى بر است كه، به علت مباحث خاص فرهنگى، « شهر ايرانى » محور كشف و فهم معناى حضور همزمان شيو ه هاى مختلف زندگى اجتماعى در سرزمينى با ويژگى هاى اقليمى پيچيده و متنوع، و قدمت زياد و پيوند تاريخ و اسطوره در آن، درگير غوامضى است كه فرا رفتن از رويكردهاى علمى كلاسيك و روى آوردن به مباحث علمى متأخر در حوزة انسانشناسى فرهنگى و انسانشناسى تاريخى را ايجاب مى كند.

(262.0 کیلوبایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

آبراهاميان، يرواند. مقالاتى درجامعه شناسى سياسى ايران، ترجمة سهيلا ترابى فارسانى. تهران: نشرشيرازه، بهار 1376.

آرون، ريمون. مراحل اساسى انديشة جامعه شناسى. ترجمة باقر پرهام، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، 1381.

ابن بلخى، فارسنامة ابن بلخى، بر اساس متن تصحيح لسترنج و نيكلسن، شيراز: بنياد فارس شناسى، 1374.

ازغندى، عليرضا. درآمدى بر جامعه شناسى سياسى ايران، تهران: نشر قومس، 1385.

استروس، كلود لوى. اسطوره و معنا: گفتگوهايى با كلود لوى استروس، ترجمة شهرام خسروى، تهران: نشر مركز، 1385.

اشرف، احمد. موانع تاريخى رشد سرمايه دارى در ايران (دورة قاجاريه)، تهران: انتشارات زمينه، خرداد 1359.

بلاذرى، احمد بن يحيى. فتوح البلدان، بخش مربوط به ايران، ترجمة آذرتاش آذرنوش، تهران: بنياد فرهنگ ايران، 1346.

پطروشفسكى، اى. پى. كشاورزى و مناسبات ارضى در ايران عهد مغول، ترجمة كريم كشاورز، تهران: انتشارات مؤسسة مطالعات و تحقيقات اجتماعى، 1344.

پيگولو سكايا و ديگران. تاريخ ايران از دوران باستان تا پايان سدة هجدهم ميلادى، ترجمة كريم كشاورز، تهران: ا نتشارات پيام، زمستان 1354.

تنهايى، ح. الف. درآمدى بر مكاتب و نظريه هاى جامعه شناسى، تهران: نشر مرنديز، 1377.

----------. «دين و جامعه شناسى در گفتگو با دكتر حسين تنهائى». هفت آسمان (فصلنامة تخصصى اديان و مذاهب)، ش 28 ، سال 7 (زمستان 1384)

توسلى، غلامعباس و حميد عباداللهى. « ايران شناسى ماركس گرا: ضرورت بازانديشی». نامة علوم اجتماعى، ش 21 ، (مهر 1382 )

الحاكم نيشابورى، ابوعبدالله. تاريخ نيشابور (معروف به تاريخ الحاكم)، مقدمه و تصحيح و تعليقات محمدرضا شفيعى كدكنى، تهران: آگاه، 1375.

حبيبى، محسن. از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1378.

خنجى، محمدعلى. ارزش نظرية وجه توليد آسيايى، تهران: اطلاعات سياسى اقتصادى، مرداد و شهريور 1373.

راپاپورت، امس. منشاء فرهنگى مجتم عهاى زيستى، ترجمة راضيه رضازاده، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1366.

رشيدالدين فضل الله. تاريخ مبارك غازانى، مصحح بهمن كريمى، تهران: اقبال، 1338.

زيباكلام، صادق. ما چگونه ما شديم: ريشه يابى علل عقب ماندگى در ايران، تهران: روزنه، 1389.

سعيد، ادوارد. نقش روشنفكر، ترجمة حميد عضدانلو، تهران: نشر نى، 1381.

شرق شناسى، ترجمة عبدالرحيم گواهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1382.

سلطان زاده، حسين. بازارهاى ايرانى، تهران: دفتر پژوهش هاى فرهنگى، 1380.

سويزى، پل و ادوارد باتالوو. نقدى برپاره اى از نظريه هاى رايج در سرمايه دارى غرب، ترجمة فرهاد نعمانى و منوچهر سناجيان، تهران: جاويدان، 2536 شاهنشاهى.

سيفى هروى، سيف بن محمد. تاريخ نامة هرات، ج 2، تصحيح غلام رضا طباطبايى، تهران: اساطير، 1385.

شاردن، جان. سياح تنامة شاردن. ترجمة محمد عباسى، تهران: اميركبير، 1335-1345.

صفى الدين بلخى، عبدالله بن عمر. فضايل بلخ، ترجمة عبدالحى حبيبى، تهران: بنياد فرهنگ ايران، 1350.

طبرى، محمد بن جرير. تاريخ طبرى، يا تاريخ الرسل و الملوك، ترجمة ابوالقاسم پاينده، تهران: اساطير، 1362.

طيب، عليرضا. نه مقاله در جامعه شناسى تاريخى ايران، تهران: نشر مركز، 1383.

عبدى، مصطفى. مسائل ماركسيسم و توس ه نيافتگى ايران، انجمن جامعه شناسى دانشگاه آزاد اسلامى، 1388.

علمدارى، كاظم. چراا يران عقب ماند و غرب پيش رفت؟، تهران:ن شرتوسعه، 1385.

عنايت، حميد. نهادها و انديشه هاى سياسى دراسلام و ايران، تقرير درس با مقدمه و تصحيح صادق زيباكلام، تهران: روزنه، 1378.

فتاحى ، محمد ابراهيم و ديگران (گردآورى و ترجمه). جستارهايى دربارة تئورى توطئه در ايران، تهران: نشر نى، 1383.

فراى، ريچارد. عصر زرين فرهنگ ايران، ترجمة مسعود رجب نيا، تهران: سروش، 1375.

فردوسى، ابوالقاسم. شاهنامه، ج 2، ويرايش فريدون جنيدى، تهران: نشر بلخ، 1387.

فرشاد، مهدى. نگرش سيستمى، تهران: اميركبير، 1362.

كوشا، محمدمهدى. جدال در عرصة روش: مقايسة تطبيقى چهار روش پوزيويستى، ديالكتيك، ساختارگرايى و گفتمانى، تهران: نشريه انتخاب، 1380.

گوبلو، هانرى. قنات، فنى براى دستيابى به آب، ترجمة محمدحسن پاپلى يزدى و ابوالحسن سروقد مقدم، تهران: شركت آمايش و توسعة شرف، 1387.

گودليه، موريس. شيوة توليد آسيايى، ترجمة ف. اميراختيار، بى جا، ارديبهشت 1385.

لمبتون، ان كاتر ين سواين فورد. مالك و زارع در ايران، ترجمة منوچهر اميرى. تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1345.

ماتيكان هزارداتستان اشم و هوو جز آن، به كوشش ماهيار نوابى و كيخسرو جاماسپ آسا و با همکاری فنی محمود طاووسی ، شيرا، بى تا .

ماركس، كارل. گرو ندريسه، ترجمة باقر پرهام و احمد تدين، تهران: آگاه، 1375.

مقدسى، ا بوعبدالله محمد بن احمد. احسن التقاسيم فى معرفة الاقاليم، ج 2، ترجمة علينقى منزوى، تهران: كومش، 1385.

مستوفى، حمدالله بن ابى بكر. نزهة القلوب، تهران: دنياى كتاب، 1362.

ميرزا سميعا (منسوب به) تذكرة الملوك، به كوشش محمد دبيرسياقى، ترجمة مسعود رجب نيا، تهران: اميركبير، 1368.

نرشخى، محمد بن جعفر. تاريخ بخارا، ترجمة ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوى، تصحيح مدرس رضوى، تهران: توس، 1363.

نظامى گنجوى، جمال الدين ابومحمد الياس. « خسرو و شيرين». در مجموعة گزيدة سخن پارسى، به كوشش عبدالمجيد آيتى، تهران: انتشارات علمى فرهنگى، 1373.

----------. هفت پيكر، تصحيح برات زنجانى، انتشارات دانشگاه تهران، 1373.

نعمانى، فرهاد. تكامل فئوداليسم در ايران، تهران: خوارزمى، اسفند 1385.

نقيب زاده،ا حمد. درآمدى بر جامعه شناسى سياسى، تهران: سمت، تابستان 1379.

واعظ بلخى، صفى الدين عبدالله. فضائل بلخ، ترجمة حسينى بلخى، عبدالله بن محمد، تهران: بيناد فرهنگ ايران، 1350.

ولى، عباس. ايران پيش از سرمايه دارى، ترجمة حسن شمس آورى، تهران: نشر مركز، 1380.

همايون كاتوزيان، محمدعلى. اقتصاد سياسى ايران، ترجمة محمدرضا نفيسى و كامبيز عزيزى، تهران: نشر مركز، 1383.

----------. تضاد دولت و ملت ايران، ترجمة عليرضا طيب، تهران: نشر نى، 1384

----------. دولت و جامعه در ايران، ترجمة حسن افشار، تهران: نشر مركز، 1380

Pope, Arthur Apham. Introducing Persian Architecture, Tehran: Soroush Press, 1969.__

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir/