منشأ زیبایی در باغ ایرانی

اغلب کتاب‌های تاریخ باغسازی از ایران به عنوان خاستگاه باغ نام می‌برند. مهم‌ترین شاهد آنها، علاوه بر قدمت تمدن ایران، واژۀ پردیس است که از زبان فارسی به زبان‌های عربی و اروپایی وارد شده و به گونه‌هایی از باغ اطلاق می‌شود. به استناد اعتقادات باستانی ایرانیان، باغ فضایی «لازم‌الوجود» بود که همچون معبد، برای معتقدان به قدرت مهر و آناهیتا و نمادهای آنها در طبیعت، مکانی برای اتصال زمین به آسمان شمرده می‌شد. بدین‌ترتیب باغ ایرانی به‌وجود آمد تا مکان ستایش نمادهای مقدس باشد: آب، درختان خاص، بی‌کرانگی، آسمان ، محصوریت و ... . علاوه بر این‌ها پرسش دیگری نیز مطرح می‌شود که کمتر به آن پرداخته شده : منشاء زیبایی ‌در باغ ایرانی چه بوده است؟ در پاسخ چرایی پیدایش باغ در ایران، نگاه خاص به طبیعت و عناصر منظر ذکر شده، اما در پاسخ زیبایی‌شناسی و چگونگی صورت‌بندی باغ ایرانی حرف زیادی در دست نیست. در این زمینه، در تشریح علت هندسه مستطیلی باغ ایرانی، بر زیبایی‌شناسی حماسی و اشرافی آن تأکید شده، که نظام مستطیلی واجد نوعی کمال و قدرت در صورت خود است که با معنای باغ ملازمه دارد. آب و گونه‌های خاص گیاهی همچون سرو را نیز نماد ایزدان آسمانی دانسته‌اند که با وجه قدسی خود، در باغ زیبایی آفرینی می‌کنند. پیش از این‌ها سخن مستندی دربارۀ روند صورت‌یابی باغ ایرانی و زیبایی‌شناسی حاکم بر آن، گفته نشده است. دکتر عباس مسعودی در مقالۀ ریشه‌های باغ ایرانی (منظر شماره 12) با نکته سنجی جذابی در صدد رمز‌گشایی از سنت روان کردن آب در باغ ایرانی و تحلیل نظام جوی‌ها و حوض‌های آن برآمده و آن را اقتباس از سنت کشاورزی ایرانیان شمرده است. او معتقد است که انتقال آب از بالا دست به مزارع و باغات پائین با گل و لایی همراه است که برای صاف کردن آن و جلوگیری از ایجاد خسارت به مزارع، باید تدبیری اندیشیده می‌شد. حوض‌های عمیق «گل گیر» و «رسوب گذار» در طول مسیر انتقال آب ساخته شدند تا آب جاری کمی آرام‌تر شده و اضافات آن ته‌نشین شود. آب صاف از سوی دیگر حوض وارد جویی می‌شد که آن نیز در چند قدم پائین‌تر به حوض دیگری می‌رسید. این تواتر جوی و حوض که فلسفه‌ای کارکردی داشت، در باغ پاسارگاد (قرن پنجم پیش از میلاد) قدیمی‌ترین اثر باقی مانده از باغ در کرۀ زمین، به نظمی زیبا و سازنده کشیده شد که در نمونه‌های بعدی با تغییرات و دگرگونی‌های جدیدی همراه شد و انواع بازنمایی آب در باغ را پدید آورد. آن‌چنان که زهره بختیاری در قاب منظر زیبایی که از روستای کامو انتخاب کرده پیداست، نمونۀ اولیه و اصیل جوی آب و حوض و رسوب آن، عنصری اساسی در منظر باغداری است که باغ‌های دو سمت خود را آبیاری می‌کند. در نتیجه، کهن الگویی برای جریان آب در میان دو باغ پدید می‌آید. پس از آن، باغ‌های جداگانه و محصور قرار گرفته‌اند، کوچک و بزرگ؛ که هر یک به مالکی و به تبع آن به گونه‌ای درخت و کشت اختصاص یافته‌اند. این نحو تقسیم خرد باغ‌های دو طرف به کاشت‌های مختلف در باغ ایرانی، نظامی هندسی پیدا؛ و صورت‌های بعدی آن را تولید کرد. از این رو است که می‌توان باغداری سنتی را منبع زیبایی‌شناسی در باغ ایرانی به حساب آورد که صورت‌هایی در باغ تولید کرده که با نظام فکری و فلسفی ایرانیان نیز در هماهنگی به سر می‌برد. رمز پایداری زیبایی‌شناسی در باغ ایرانی شاید همین هماهنگی باشد.

The majority of books about gardening history consider Iran as the place where garden was first created. The most significant proof of it, apart from the ancient civilization of Iran, is the term "Paradise". This word has been acquired from Persian language and transferred to Arabic and eventually to European languages and indicates a specific type of garden. According to ancient Persian beliefs, garden was a must in ancient Iran and functioned as a temple for the followers of Mehr and Anahita, whose temples in nature were conceived as a place where the earth joins the heavens. Similarly, the Persian garden was created to appreciate sacred symbols: water, trees, infinity, sky, enclosure, and so on. Therefore, a less questioned query comes to mind asking what was the origin of the beauty in Persian Garden?
In response to the reason for the emergence of garden in Iran, the answers have focused on the nature and the elements of the landscape; however, there is not much said about the aesthetics and the configuration of Persian garden. In explaining the cause of the rectangular shape of the Persian Garden, emphasis has been placed on the epic and aristocratic aesthetics. The rectangular arrangement has a kind of perfection and power in its shape that conforms to the meaning of garden. Water and special herbaceous species such as cedar are also considered to be a symbol of heavenly gods who have created a stunning garden with their holiness. Prior to this, no document has mentioned the process of Persian garden configuration and aesthetics.
In a deep scrutiny to decipher the tradition of flowing the water in Persian garden and analysis of the system of creeks and ponds, Masoudi describes it as being adapted from traditional agriculture in Iran in an article published in Manzar 12. He believes that the water is transferred with mud water from the origin to the fields and gardens and this problem was resolved to prevent damage to the farms. Deep ponds were constructed along the water pipeline to refine the running water and make the sediments deposit. Then, the pure water entered the other side of the creek, which led to a pond a few feet away. The frequent repetition of creek and pond which had a functional philosophy, has been exquisitely manifested in a beautiful constructed order in Pasargad Garden (fifth century BC), the oldest remaining garden on the Earth. Thereafter, the Persian garden was undergone new changes and variations that led to various manifestation of water. As it is shown in a beautiful frame in Zohreh Bakhtiari’s Photograph from the rural landscape in Kamoo village, the water creeks and ponds and their sediments are essential elements in gardening, which irrigate the gardens on both sides. As a result, an archetype of water flow is created in the two gardens. The detached and enclosed gardens, small and large, each belonging to a unique farmer and, consequently, to a unique tree and crop are located along the creek. The division of gardens on both sides into different planting arrangement has been crystalized in a geometric order that has led to the consequent garden shapes. Hence, traditional gardening can be considered as the source of aesthetics in Persian gardens, creating shapes that are in harmony with the Persian intellectual and philosophical scheme. This arrangement may well be the secret of aesthetic sustainability in Persian garden.

(90.0 کیلوبایت) دانلود مقاله