بازیابی طرح باغ و آبادی عزتآباد نمونهای از باغسازی حاکمان محلی ابرکوه
خصوصیات جغرافیایی، نمونههای باقیمانده، و اثری همچون سرو کهنسال همگی نشانههایی از این موضوع هستند که منطقۀ ابرکوه دربردارندۀ باغها و میراثدار سنتی کهن در باغسازی بوده است. بخش وسیعی از این باغها مرهون ساخت زمین و برنامهریزی برای استفادۀ بهینه از زمینهای «سنگی» و «قابل کشت» با دو کاربرد متفاوت بوده است. بهجز باغهای مجزا، گونهای از باغها در ابرکوه و حومۀ آن قابل مشاهده است که بر اساس ترکیبی از باغها و مزارع و بر مبنای آب یک قنات شکل گرفتهاند. یکی از این نمونهها باغ عزتآباد یا امیدسالار است که در اثر خشک شدن آب قنات و نبود رسیدگی در معرض تخریب است. با وجود آسیبهای جدی، شناخت باغ و مجموعۀ پیرامونش میتواند درک ما را از باغسازی در ابرکوه غنا بخشد. این باغ در بیرون از حصار قدیمی شهر در منطقهای به همین نام واقع شده است. مالک اولیۀ باغ شخصی به نام سالار نظام است و بعد از او فرزندش امیدسالار صاحب باغی میشود که اکنون به نام او در اذهان عمومی باقی مانده است. در مقالۀ پیش روی درر شناخت طرح و خصوصیات اصلی سعی شده است. در پی این هدف، مطالعۀ سوابق مرتبط در متون تاریخی، بررسی اسناد و مدارک، تحقیقات میدانی و بهرهگیری از اطلاعات مطلعین محلی در مرکز توجه بوده است. این باغ حدود 27000 متر مربع مساحت دارد و در میان باغها و مزارع و در جوار قلعهای سکونتی جای گرفته است و با خیابانی کوتاه به راه اصلی ابرکوه به یزد متصل میشود. باغ دربردارندۀ کوشکی در مقابل ورودی اصلی و به فاصلۀ نزدیکتری به دیوار انتهایی باغ، صحن اصلی با خیابانبندی و کرتها، برجهای دو طبقه در چهار گوشۀ حصار، و دو ورودی اصلی و فرعی است. در روزگار رونق باغ و کوشک، این کوشک فضایی تشریفاتی بوده و در عین حال طبقۀ بالای کوشک و محدودۀ پشت آن فضایی خصوصیتر را شکل میدادهاند.
(1.7 مگابایت) دانلود مقالهمشخصات مقاله
ابن بلخی. فارسنامه ابن بلخی، بر اساس متن لسترنج و نیکلسن، توضیح و تحشیه منصور رستگار فسایی. شیراز: بنیاد فارسشناسی، ۱۳۷۴.
ابن حوقل، محمد بن علی. سفرنامۀ ابن حوقل، ایران در صوره الارض، ترجمه و توضیح جعفر شعار، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1366.
ابن خردادبه، ابی القاسم عبیدالله بن عبدالله. مسالک و ممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل، 1371.
اصطخری، ابو اسحق ابراهیم. مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1373.
افشار، ایرج. «ابرقو»، در مجلۀ دانش، ش 4 (تیرماه 1328)، ص 232-234.
امین احمد رازی. تذکرۀ هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیقات و حواشی محمدرضا طاهری. تهران: سروش، ۱۳۷۸.
برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی. برهان قاطع، ج اول، به اهتمام محمد معین، تهران: امیر کبیر، ۱۳۶۲.
بهشتی، سیدمحمد. «خیابان ولیعصر، چهارباغ معاصر»، در اثر، ش 67 (۱۳۹۳)، ص ۳-۱۴.
پیرنیا، محمدکریم. «باغهای ایرانی»، در مجلۀ آبادی، ش ۱۵ (زمستان ۱۳۷۳)، ص ۴-۹.
جیحانی، حمیدرضا و آتوسا عمرانی. «باغ و قصر بانوی عظمی»، در مجلۀ علمی ترویجی اثر، ش 65 (1393)، ص 33-50.
حاصلی، مرضیه. احیای باغهای باغشهر ابرکوه (مطالعۀ موردی: باغهای مسیر قنات کته نو)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد، 1386.
رضاییپور، مریم. طرح مرمت باغ کهنه و بازیابی خیابان میان باغ کهنه و باغ فین، پایاننامۀ کارشناسی ارشد طراحی محیط، دانشگاه تهران، ۱۳۸۸.
سازمان اسناد املاک کشور، پرونده ثبتی کوشکِ باغ عزتآباد، 1386.
شركت خدمات مهندسي آب و خاك منطقهاي يزد، گزارش طرح مطالعات شناسايي و طبقهبندي قنوات داير استان يزد ( شهرستان ابركوه)، اسفند 1377.
شیروانی، زینالعابدین. بستان السیاحه، با مقدمه و تصحیح منیژه محمودی، تهران: حقیقت، ۱۳۸۸.
شیروانی، زین العابدین. حدائق السیاحه، تهران: دانشگاه تهران، 1348.
قباديان، عطاءالله. سيماي طبيعي استان يزد در ارتباط با مسايل كويري، یزد: استانداري يزد، 1361.
قهرمانی، ابوالفتح. یزد نگین کویر، یزد: انجمن کتابخانههای عمومی یزد، ۱۳۷۵.
کارگر، سامان. طرح مرمت و ساماندهی مسجد جامع ابرکوه، پایاننامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، 1389.
مدرسزاده ابرقوئي، سيدعلي. شناخت ابرقوه و قدمت آن، اصفهان: انتشارات خدمات فرهنگي جهاد دانشگاهي، 1377.
مرادی، فرزین و کاظم مختارنیا. پروژه مستندنگاری باغات ابرکوه (گزارش منتشرنشده)، به سفارش ادارۀ کل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد، 1385.
مستوفی قزوینی، حمدالله. نزهه القلوب، تهران: دنیای کتاب، 1362.
معتمدی، محسن. جغرافیای تاریخی تهران، تهران: نشر دانشگاهی، 1381.
مکگرگور، چارلز متکاف. شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان، ترجمۀ مجید مهدیزاده. مشهد: آستان قدس رضوی، 1366.
منشیزاده، محمدحسین. سفرنامۀ منشیزاده، به اهتمام محمدباقر منشیزاده و با مقدمۀ ایرج افشار، یزد: امین، 1371.
نقشهها و مدارک سازمان نقشهبرداری کشور.
یاقوت حموی، شهابالدین ابی عبدالله یاقوت. معجم البلدان، ج اول، بخش نخست، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 13۸۰.
جمعآوري اطلاعات با مشاهده و جمعآوری اطلاعات شفاهی با ارگانهاي ذيربط شهرداری، منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد کشاورزی، ادارۀ میراث فرهنگی، و مصاحبه با آقایان سیدجلیل داوودی، حاج احمد امیدی، مهندس احمدرضا زرنگار، حاج محمدحسن نجاتی و استادكار قديمي حاج امير معمارزاده.
Alemi, Mahvash. The Garden City of Shah Ṭahmasb Reflected in the Words of His Poet and Painter. Interlacing words and things: Bridging the nature-culture opposition in gardens and landscape, ed. Stephen Bann, Washington, D.C: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 2012, pp. 95-113.
مسابقات
جوایز
نشریات