مرمت، از معنا تا شكل

بررسی روند تحول يك عنصر معماری بدون تحول جزئيات آن امكان پذير نيست و بازگشت به زمان و مكان توليد اثر زمينه كافی را در درك از اثر بدست می دهد. در اين متن تلاش بر آن است مراحل شكل گيری گنبد و معناهای ديروزين عين ديروز درك شوند. نگرش بر عنصری چون گنبد در چارچوب دانش معماری به طور عام و دانش مرمت به گونه خاص با زمينه و ابعاد مختلف روبرو می گردد، در بعد معماری فهم سويه های شكل و معنای اين عنصر بر حسب زمان و مكان و در قلمرو دانش مرمت چگونگی برخورد با اين عنصر از پيچيدگی برخوردار است، اين پيچيدگی بستری را به منظور پژوهش درموضوع رويارويی پژوهنده قرار می دهد. طرح موضوع از آنجا ناشی می شود كه عنصر گنبد از بعد شكل نسبت به نوع ديروزين خود دارای تفاوت چندانی نيست و در بعد معنايی نيز در موقعيت او مقياس های متفاوت در بنا مركز ثقل فضاهای معماری حكومتی و عمومی بوده است، برای مثال اگر عبادت در هر فضای عبادی را غير واحد ندانيم موقعيت گنبد در مقياس بزرگتر در بنا، نقطه عطف و قطب و محراب و قبله در معابد بوده است. در تعريف هندسی، گنبد مكان هندسی نقاطی است كه از دوران چغدی مشخص حول يك محور قائم بوجود می آيد،در زبان معماری گنبد پوششی است كه بر روی زمينه ای گرد برپا شود از نقطه نظر فنی سيستم هايی هستند كه در آنها انتقال نيروی وزن و ساير نيروها با مكانيزم فشاری و كمی نيروی خمشی توسط عناصر گوه ای شكل آجری يا خشتی يا سنگی انجام می گيرد. در اين نوشتار نگارنده ضمن عبور از مراحل شناخت عنصر مورد بررسی به دنبال تدوين مبانی نظری مرمتی در رابطه با خلق فضا و نحوه استفاده جدد از شكل عنصر معماری می باشد.