بناى تاريخى كنگاور در آينه متون تاريخى و گزارش پيشگامان باستان شناسى در ايران

نوشتة حاضر دربارة بناى تاريخى شهر كنگاور، معبد آناهيتا است. اين بنا از آن دست بناهايى است كه صاحب نظران اختلاف نظرهاى فراوانى در باب كاركرد اصلى و همچنين تاريخ پيدايش آن دارند. عده اى آن را معبد آناهيتا دانسته و عد ه اى نيز آن را كا خ شمرده اند. همچنين در باب تاريخ برپايى بنا، عد ه اى آن را هخامنشى و داير تا پايان دورة ساسانى و عده اى نيز آن را متعلق به اواسط يا اواخر دورة ساسانى دانسته اند. يكى از مهمترين منابع مورخان معمارى، براى كشف كاركرد اصلى و تاريخ برپايى بناهاى تاريخى، متون است. در اين مقاله كوشيد ه ايم تا به تاريخ برپايى و كاركرد اصلى بناى تاريخى كنگاور، با كاوش در متون تاريخى، شامل گزارش مورخان و جغرافی دانان و سفرنامه نويسان، و همچنين گزار شهاى باستا نشناسان پبردازيم. هدف از نوشتن اين مقاله روشن كردن ريشه هاى اظهار نظرهاى مختلف دربارة تاريخ گذارى و كاركرد اين بنا است. همچنين اين پژوهش كتا بشناسى نسبتاً كاملى از متونى به دست می دهد كه، حاصل آن اطلاعاتى درباره بناى تاريخى كنگاور است.


مشخصات مقاله
آذرنوش، مسعود. « كاوش هاى كنگاور ». ترجمة فاطمه كريمى، در اثر، ش 29و 30، (تابستان و پاييز 1377)، ص 18-54.
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد. صورة الارض. ترجمه و توضيح جعفر شعار تهران: اميركبير، .1366
ابن خردادبه، ابوالقاسم عبدالله بن عبدالله. المسالك و الممالك. ترجمة سعيد خاكرند، تهران: ميراث ملل، 1371.
ابن رسته، احمد بن عمر. الاعلاق النفيسه. ترجمه و تعليق حسين قره چانلو، تهران: اميركبير، 1365.
ابن فقيه، احمد بن محمد بن اسحاق همدانى. البلدان (بخش مربوط به ايران). ترجمة ح. مسعود، تهران: بنياد فرهنگ ايران، 1349.
ابودلف، مسعر بن مهلهل خزرجى. سفرنامه ابودلف در ايران. با تعليقات ولاديمير مينورسكى، ترجمة سيدابوالفضل طباطبايى، تهران: فرهنگ ايران زمين، 1342.
بايندر، هانرى. سفرنامة هانرى بايندر (كردستان، بين النهرين و ايران). ترجمة كرامت الله افسر، تهران: يساولى، 1370.
پرادا، ايدت. هنر ايران باستان. ترجمة يوسف مجيدزاده، تهران: دانشگاه تهران، 1374.
پوپ، آرتور اپهام. معمارى ايران، پيروزى شكل و رنگ. ترجمة كرامت الله. افسر، تهران: يساولى، 1365.
پيرنيا، محمدكريم. سبك شناسى معمارى ايران. به كوشش غلامحسين معماريان، تهران: نشر معمار، 1383.
جكسون، ابراهام ولنتاين ويليامز. سفرنامة جكسون (ايران در گذشته و حال).ترجمة منوچهر اميرى و فريدون بدره اى، تهران: خوارزمى، 1352.
خاراكسى، ايزيدور. ايستگاه هاى پارتى. ترجمة فيروز حسن عزيز، به كوشش نادر كريميان سردشتى، تهران: سازمان ميراث فرهنگى كشور، 1377.
دومورگان، ژاك. مطالعات جغرافياى غرب ايران. ترجمة كاظم وديعى، تبريز: چهر، 1331.
سرسى، كنت دو ادوارد. سفارت فوق العادة كنت دو سرسى (ايران در سال 1839-1840 م). ترجمة احسان اشراقى، تهران: مركز نشر دانشگاهى، 1369.
سرفراز، علی اكبر. مجموعه دروس باستان شناسى و هنر دوران تاريخى.تهران: جهاد دانشگاهى هنر، 1373.
طبرى، ابن جرير. تاريخ طبرى. ترجمة ابوالقاسم پاينده، 5 ج، تهران: بنياد فرهنگ ايران، 1349.
طوسى، محمد بن احمد. عجایب المخلوقات. به كوشش منوچهر ستوده، تهران: بنگاه نشر و ترجمة كتاب، 1345.
فلاندن، اوژن. سفرنامة اوژن فلاندن به ايران. ترجمة حسين نورصادقى، تهران: انتشارات اشراقى، 2536.
قزوينى، زكريا بن محمد. آثار البلاد و اخبار العباد. ترجمة عبدالرحمن شرف كندى، تهران: مؤسسة علمى انديشة جوان، 1366
قيومى بيدهندى، مهرداد . « سخنى در منابع مكتوب تاريخ معمارى ايران». در گلستان هنر، ش 15 (بهار 1388)، ص 5-20.
كالج، مالكوم. پارتيان. ترجمة مسعود رجب نيا، تهران: اداره كل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، 2537.
كامبخش فرد، سیف الله. « شكل گيرى معمارى ناهيد كنگاور در بستر تاريخ». در مجموعه مقالات نخستين كنگرة تاريخ معمارى و شهرسازى ايران، جلد اول، تهران: سازمان ميراث فرهنگى كشور، 1374.
---------------. معبد آناهيتا كنگاور. تهران: سازمان ميراث فرهنگى كشور،1374.
كبيرى، احمد. « نويافته هاى باستان شناسى در بناى تاريخى معبد آناهيتا كنگاور ». در مجموعه مقالات نخستين كنگرة تاريخ معمارى و شهرسازى ايران، جلد 2، تهران: سازمان ميراث فرهنگى كشور، 1374.
كريمى، بهمن. راه هاى باستانى و پايتخت هاى قديمى غرب ايران. تهران: بى نا، چاپ چاپخانة بانك ملى ايران 1329.
گدار، آندره. هنر ايران. ترجمة بهروز حبيبى، تهران: دانشگاه شهيد بهشتى، 1377.
گروته، هوگو. سفرنامة گروته. ترجمة مجيد جليلوند، تهران: نشر مركز، 1369.
گريشمن، رومن. ايران از آغاز تا اسلام. ترجمة محمد معين، تهران: علمی و فرهنگى، 2535.
مستوفى قزوينى، حمدالله. نزهة القلوب. به اهتمام گاى لسترانج، تهران: دنياى كتاب، 1362.
مقدسى، محمد بن احمد. احسن التقاسيم فى معرفة الاقاليم. ليدن، 1906 م.
مهريار، محمد. « معبد آناهيتا كنگاور». در اثر، ش 35 ، ( پاييز 1381)، ص23-52.
ناصرالدين شاه، شهريار جاده ها (سفرنامة ناصرالدين شاه به عتبات). به كوشش محمدرضا عباسى و پرويز بديعى، تهران: سازمان اسناد ملى ايران،1372.
واندنبرگ، لويى. باستا نشناسى ايران باستان. ترجمة عيسى بهنام، تهران: دانشگاه تهران، 1345.
هرتسفلد، ارنست. تاريخ باستانى ايران بر بنياد باستا نشناسى. ترجمة علی اصغر حكمت، تهران: انجمن آثار ملى، 1354.
هوار، كلمان. ايران و تمدن ايرانى. ترجمة حسن انوشه، تهران: اميركبير، 1363.
ياقوت حموى، ياقوت بن عبدالله. معجم البلدان. به اهتمام وستنفلد، 6 ج، تهران: بی نا ، چاپ افست اسدى، 1344.
برگزيدة مشترك ياقوت حموى. ترجمة محمدپروين گنابادى، تهران: اميركبير، 1362__
مسابقات
جوایز
نشریات