مطالعه تاثير اقليم در طراحی و ساخت گرمابه های ايران

 اقلیم یکی از مهم ترین عوامل محیطی موثر در طراحی و ساخت گونه های متعدد معماری است. در بررسی رابطه اقلیم و معماری، باید به تفاوت عمده میان معماری سنتی و معماری جدید و میان گونه های متعدد معماری با یکدیگر توجه کرد. گرمابه ها از این منظر یکی از گونه های شاخص معماری سنتی ایران محسوب می شوند؛ زیرا مراحل گوناگون طراحی و اجرای آنها، بدون امعان نظر به اقلیم و محیط طبیعی، ممکن نبوده است. نگارندگان مقاله حاضر با مطالعه نمونه هایی چند، به بررسی تاثیر اقلیم در گرمابه های ایرانی می پردازند. بدون شک، طرح چنین مساله ای، از منظر بهره گیری حداکثر از شرایط محیطی و انرژی های طبیعی، ضرورتی انکارناپذیر دارد. فرضیه اصلی در مقاله حاضر این است که در معماری سنتی ایران، شرایط اقلیمی بر ویژگی های معماری، سازه، تاسیسات و تزیینات گرمابه ها تاثیر گذاشته و سبب بروز پاره ای تفاوت ها در وجوه مذکور شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که به رغم وجوه اشتراک بسیار شرایط اقلیمی در ساخت و معماری حمام ها تاثیر قابل توجهی داشته است. ساخت حمام های بزرگ، احداث فضای چال حوض و به کارگیری کاشی در تزیینات از جمله اصلی ترین مشخصات حمام های اقلیم گرم و خشک است. کوتاه بودن ارتفاع گرمخانه، باه کارگیری چفدهای تند، استفاده از تزیینات آهک بری، حجاری و آجرکاری از مهم ترین ویژگی های حمام های اقلیم سرد و کوهستانی به شمار می رود. احداث عمارت روی کرسی چینی، به کارگیری پوشش شیبدار، تامین نور هشتی از بدنه، استفاده از چوب و متداول نبودن تزیینات را باید از وجوه تمایز گرمابه های اقلیم معتدل و مرطوب دانست. احداث حمام های کوچک، استفاده از سنگ های مرجانی، و تزیین نکردن بدنه نیز از مهم ترین ویژگی های حمام های اقلیم گرم و مرطوب است.