خانه شماره 1

خانه پلاک یک در شهر گلپایگان و در یکی از خیابان‌های در حال توسعه این شهر واقع شده است که طی سال‌های گذشته، با تبدیل اراضی کشاورزی به کاربری مسکونی، توسعه پیدا کرده است. مانند هر پروژه دیگری که شکل‌گیری آن بر اساس عوامل و نیروهای متعدد تحقق می‌پذیرد، این پروژه نیز متأثر از عوامل شکل‌دهنده خاصی است و در مدت 9 ماه، با هزینه‌ای بالغ بر حدود 300 میلیون تومان طراحی و اجرا شده است. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار قابل اشاره در این پروژه اشاره شده است.

زمین پروژه برخلاف عرف رایج در ابعاد زمین‌ها که به شکل مستطیلی هستند، دارای هندسه مربع‌شکل به ابعاد 18 در 18 متر است. زمین مربع‌شکل پروژه با ضوابط و قوانین شهری ساخت ۶۰ درصد از مساحت زمین در سمت شمال، حیاطی با کشیدگی شرقی غربی را به وجود می‌آورد. وجود این ویژگی دارای مزایا و معایب خاصی است؛ مزیت آن، دسترسی بیشتر به نور طبیعی از طریق نمای اصلی است، اما معایب این شرایط، کم‌شدن عمق حیاط با توجه به کشیدگی شرقی غربی آن است. برای مقابله با این مشکل، با تعبیه فضای پیش‌ورودی به حیاط و بازشدن در به سمت غرب، عملا مخاطب در بدو ورود با یک حیاط بزرگ مواجه می‌شود و عمق آن کم به نظر نمی‌رسد. 

چالش دیگر این طرح، برنامه‌ریزی فضاهای داخلی خانه است. بر اساس نیازهای شناسایی‌شده کارفرما، برنامه فیزیکی برای طرح تهیه شد و بر اساس آن، طراحی پلان آغاز شد. در شرایطی که اکثر قریب به اتفاق ساختمان‌های مسکونی شهر، با استفاده از الگوی کلیشه‌ای داشتن یک سالن به عنوان نشیمن و پذیرایی و چیدمان سایر فضاها، شامل اتاق‌ها و آشپزخانه و سرویس در پیرامون آن، طراحی و ساخته می‌شوند، بررسی نیازهای کارفرما و شرایط اقلیمی و محیطی و همچنین، ویژگی خاص هندسه زمین و امکان نورگیری وسیع از نمای اصلی، باعث شد که طراحی پلان بر اساس ایده تفکیک فضاهای خصوصی و عمومی خانه و مفصل قرار دادن فضاهای خدماتی، شامل آشپزخانه و سرویس بهداشتی و ورودی ساختمان، شکل بگیرد. این الگو، قدرت مدیریتی استفاده‌کننده را در شکل‌دهی و استفاده از فضاهای خانه افزایش می‌دهد و در مصرف انرژی برای تهویه و روشنایی ساختمان، باعث صرفه جویی می‌شود. 

طراحی فرمی ساختمان بر اساس الزامات کارکردی و وضعیت قرارگیری ساختمان‌های مجاور شرقی و غربی آن شکل گرفته است. به لحاظ ارتفاعی، با توجه به نیاز کارفرما، در ابتدا تصمیم بر این بود که ساختمان در دو طبقه، به صورت پیلوت به عنوان پارکینگ و یک طبقه روی آن به عنوان فضای مسکونی، بنا شود، اما به جهت عرض کم حیاط و الزام رعایت ارتفاع دیوار حیاط به میزان 2/5 متر از کف کوچه، ساختمان بیش از حد، از سمت خیابان اصلی دید پیدا می‌کرد و حس خوبی به ساکنین نمی‌داد. بنابراین تصمیم بر این شد که با ایجاد زیرزمین به عمق 120 سانتی‌متر، برای ایجاد پارکینگ، ارتفاع ساختمان نیز به همین میزان کاهش یابد و این مشکل تا حدودی رفع شود. 

گسترش افقی بنا نیز با توجه به همسایه‌های شرقی و غربی آن صورت گرفته است. در سمت شرق بنا، ساختمان مسکونی سه‌طبقه قرار گرفته که تا مرز 12 متری زمین ساخته شده است و در سمت غرب، زمین بایری قرار گرفته است که در آینده، تا مرز 13 متر ساخته خواهد شد. بنابراین، ساختمان از غرب به شرق، دارای 1 متر عقب‌نشینی خواهد بود. پس از لحاظ‌کردن سایر ملزومات معماری، نظیر پارکینگ و رمپ و سایه‌بان‌های افقی برای بازشوها، تصمیم گرفته شد که مرز ساختمان در پلان به صورت پله‌ای شکسته شود، به طوری که پس از گرفتن فاصله 5/5 متری از همسایه شرقی، یک متر پیشروی داشته باشد و با همسایه غربی هم‌بر شود. پس از این کار، برای تعریف ورودی و ایجاد حریم خصوصی مورد نیاز برای ورودی خانه، فضای تراس ورودی ساختمان از سمت شرق بسته شد تا دید به ساختمان از سمت خیابان اصلی محدود شود. 

با توجه به اینکه شهر گلپایگان در نزدیکی معادن سنگ عباس‌آباد شهر محلات واقع شده است، استفاده از سنگ برای ساخت‌وساز ساختمان‌ها بسیار مقرون‌به‌صرفه است و دسترسی به نیروهای اجرایی در این رابطه نیز آسان‌تر است. لذا مصالح غالب مورد استفاده در طراحی نما، سنگ سفید عباس‌آباد در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، از چوب فرآوری‌شده برای ساخت لوورهای چوبی جلوی پنجره‌ها و پوشش بدنه داخلی تراس ورودی استفاده شده است. با توجه به ارتفاع زیاد پنجره‌ها برای ایجاد حداکثر استفاده از منظره حیاط و نور آفتاب، دلیل اصلی استفاده از لوور چوبی در نما، جبران کمبود عمق سایه‌بان‌های افقی و کنترل میزان نور ورودی به ساختمان و محدودکردن دید عابر خارجی به فضاهای داخلی خانه است.