تحلیل اثر هندسه دیوار سایه انداز در شکل گیری یخچال های جنوب شرقی ایران؛ بررسی موردی: استان کرمان
An Analysis of the Impact of Shading Wall Geometry on Formation of the Ice Houses in Southeast of Iran (Case Study: Kerman)
عناصر معماری همواره در جهت آسایش انسان طراحی میشدهاند. یکی از این عناصر یخچالها هستند که در آنها برای فصلهای گرم سال یخ تهیه میشده است. هندسه از عوامل تأثیرگذار در طراحی عناصر معماری است. با شناخت فرمهای گوناگون اجزای یخچالهای هر منطقه ازجمله استان کرمان و گونهبندی آنها، توانمندی معماران در آشنایی با رموز هندسی بهکاررفته در آنها آشکار خواهد شد. هندسه بهطور مستقیم در شکل و فرم دیوار سایهانداز و درنهایت در فرم نهایی یخچالهای استان کرمان نقش مؤثری دارد. بر اساس بررسیهای انجامشده، تاکنون کمتر پژوهشی را میتوان یافت که به بررسی ویژگیهای عناصر یخچالهای استان کرمان بهخصوص دیوار سایهانداز پرداخته باشد. لذا این پژوهش برای نخستین بار به بررسی فرم و شکل این عناصر میپردازد و درصدد شناخت و آشکار ساختن تسلط و دانش معمار ایرانی در نحوۀ ایجاد فرم دیوار سایهانداز یخچالها است. روش دادهاندوزی کتابخانهای-میدانی و روش تحقیق پژوهش تحلیلی-توصیفی است. با بررسیهای انجامشده آشکار شد فرم دیوار سایهانداز متأثر از ایستایی، عوامل جغرافیایی و محل قرار گرفتن گنبد در پلان است. چینش گنبد و دیوار سایهانداز بر اساس زاویه تابش خورشید منطقه صورت گرفته است که این چینش خود بر محل قرارگیری ورودیها اثرگذار است. نوع اتصال دیوار سایهانداز به گنبد با توجه به محل قرارگیری اجزای فرعی در پلان یخچالها متفاوت بوده است. بهطورکلی میتوان گفت هندسه بر شکلگیری فرم کالبد یخچالها تأثیرگذار است.
Architectural elements have been always designed for providing comfort for human being. One of these elements is Ice houses that have been used to prepare ice for warm seasons. Given the variety of climates in Iran, different approaches have been adopted to make harsh environments tolerable for a long time. In this respect, architects tried to take the utmost advantage of climatic conditions. Ice house is a typical example for this. The ice needed for ice houses was prepared during the freezing months of the year to be saved and used in hot summers. Thanks to their technical mastery and experience, architects designed the structural elements of an ice house. The ice houses were generally constructed in hot regions where the number of freezing nights of the year and the temperature difference between winter days and nights was considerable. However, ice houses can be seen in cold climates too. Ice houses can be divided into two distinct structural spaces: ice-producing space and ice-keeping space. The ice-producing space includes a shading wall and an ice-producing pool. The keeping space includes an ice-keeping pit and a dome. Geometry is among the influential factors upon the design of elements of Iranian architecture. Review of the forms of ice houses, based on the geometry is necessary for maintenance and revitalization of this important achievement. By understanding the various forms of ice houses components in each region of Iran, including Kerman province, capabilities of the architects familiar with geometric issues used in them can be revealed. Geometry has a direct impact on type, shape, and form of shading wall, and finally upon the form of ice houses of Kerman province. According to the studies conducted so far, fewer research can be found regarding geometry of ice houses elements of Kerman province, especially for shading wall. Data was collected using library sources and field studies. First, different climates of the hot regions in the country and their impact on the ice houses were studied. Some issues such as location of dome, sunshine angle and architectural knowledge have had an impact on the form of the shading wall, and has changed the wall form in the plan. Studies revealed that the shape and form of shading wall is affected by resting, geographical factors and the location of the dome in the plan. Layout of the dome and shading wall was based on the sun angle in the area, and this arrangement is effective on the location of entry points. The type of connection of shading wall to the dome has been different in accordance with the location of the sub-component of ice house plans. Generally speaking, it can be said that all of these factors have been effective on the form of ice houses and their typology. This method can be used for other examples of architectural structures in order to investigate the validity and reliability of the obtained results that. Studies and research carried out in the present study can be also carried out on other traditional structures.
(1009.2 کیلوبایت) دانلود مقالهمشخصات مقاله
الاسعد، محمد (1376) «کاربرد هندسه در معماری مساجد»، ترجمه سعید سعیدپور، فصلنامه هنر، شماره 33، صص. 34-53.
- اسمیت، آنتونی (1369) سفرنامه آنتونی اسمیت، ماهی سفید کور در ایران، ترجمه محمود نبی زاده، نشر نقش جهان، اصفهان.
- اصغری مقدم، محمدرضا (1380) «یخچالها پدیدههای جنب شهری فراموششده»، رشد آموزش جغرافیا، شماره 59، صص. 48-52.
- بهادری نژاد، مهدی، و دهقانی، علیرضا (1390) «یخسازی طبیعی و سنتی در ایران (قسمت سوم)»، تهویه مطبوع، شماره 100، صص. 39- 47.
- بهشتی، محمد و قیومی بیدهندی، مهرداد (1388) فرهنگنامه معماری ایران در مراجع فارسی، نشر دانشنامه تاریخ معماری ایرانشهر، تهران.
- پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید (1378) «یخچال و تولید یخ مصنوعی»، ارائهشده در دومین کنفرانس منطقهای تغییر اقلیم، سازمان هواشناسی کشور، زنجان.
- پولاک، یاکوب ادوارد (1368) سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، نشر خوارزمی، تهران.
- پویا، عبدالعظیم (1371) سیمای باستانی شهر میبد (بررسی تاریخی سازواره و ساخت یک شهر کویری) ، نشر صنوبر، یزد.
- جانب اللهی، محمد سعید (1385) چهل گفتار در مردمشناسی میبد، گنجینه هنر، تهران.
- دهخدا، علیاکبر (1377) لغتنامه دهخدا ، نشر دانشگاه تهران، تهران.
- دهقانی، علیرضا (1388) آب در فلات ایران: قنات، آبانبار، یخچال، نشر یزدا، تهران.
- دهقان مهرجردی، الهام (1390) میبد در آیینه تاریخ (سیری در تاریخ و فرهنگ مردم میبد) ، سمنان، حبله رود.
- رفیعی سرشکی، بیژن؛ رفیع زاده، ندا و رنجبر کرمانی، علیمحمد (1382) فرهنگ مهرازی (معماری) ایران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران.
- ریچاردز، فرد (1379) سفرنامه فرد ریچاردز، ترجمه مهین دخت صبا، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
- زارعی، علی و زرج آباد، حسن (1385) «پژوهشی برسازههای آبی شهر بیرجند (مطالعه موردی یخچالها)»، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، شماره 2، صص. 5-16.
- سیلوایه، سونیا؛ دانشجو، خسرو و فرمهین فراهانی، سعید (1391) « هندسه در معماری ایرانی پیش از اسلام و تجلی آن در معماری معاصر ایران»، نشریه نقش جهان، شماره 1، صص. 55-66.
- شاردن، ژان (1345) سفرنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، نشر امیرکبیر، تهران.
- شماعی، علی و احمد پور احمد (1384) بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
- شهری، جعفر (1369) تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم (زندگی، کسبوکار)(2)، نشر اورامان، تهران.
- شیخ اسدی، فاطمه و زمانزاده، زمزم (1392) «یخدان راهحلی پایدار در معماری بومی ایران (نمونه موردی کرمان)»، ارائهشده در اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیطزیست پایدار، همدان.
- طاووسی، تقی (1390) «شرایط اقلیمی مؤثر در تکامل معماری یخچال»، مطالعات ایرانی دانشگاه باهنر کرمان، شماره 20، صص. 169-192.
- علایی، علی؛ رنجبر، شمسی و سبزی، زهرا (1393) «آب گوارا در کویر بررسی دو نمونه از شاهکارهای معماری کویر (آبانبار و یخچال سنتی)»، ارائهشده در اولین همایش ملی معماری، عمران و محیطزیست شهری، همدان، ایران.
- علی آبادی، محمد (1386) «هندسه جاویدان در معماری اسلامی»، نشریه بینالمللی علوم مهندسی، شماره 5 ، صص. 63-73.
- قبادیان، وحید (1385) بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، نشر دانشگاه تهران، تهران.
- قدیری، بهرام (1370) «فهرستواره نام بناهای قدیم ایران»، صفه، شماره 3 و 4، صص. 82-105.
- گنجی، محمدحسین (1383) سیودو مقاله جغرافیایی، نشر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، تهران.
- مخلصی، محمدعلی (1374) «یخچالهای قدیمی شاهکارهای معماری ازیادرفته»، ارائهشده در اولین کنگره معماری و شهرسازی ایران (2)- ارگ بم- کرمان، میراث فرهنگی کشور.
- مرکز کرمانشناسی (1393) «گزارش سالیانه استان کرمان (سال 1393)» گزارش چاپنشده، آرشیو مرکز کرمان شناسی.
- معاونت مدیریت و برنامهریزی استان کرمان، دفتر آمار و اطلاعات (1390) سالنامه آماری استان کرمان در سال 1389-1390، معاونت مدیریت و برنامهریزی استان کرمان، انتشار دفتر برنامهریزی استانداری کرمان، کرمان.
- مهدیزاده سراج، فاطمه؛ تهرانی، فرهاد و ولیبیگ، نیما (1391) «بهکارگیری مثلثهای هنجار در محاسبات ریاضی و پیادهسازی هندسه در ساخت و اجرای معماری سنتی ایران»، مرمت، آثار و بافتهای تاریخی، فرهنگی، شماره1، صص. 15-27.
- موسوی، قاسم (1383) «یخچالهای سنتی شهرستان ابهر و نحوه یخسازی و یخگیری در آنها»، فرهنگ مردم، شماره 10، صص. 33-36.
- هورکارد، برنارد و پیربرتو، ماری (1374) «یخچالهای سنتی فلات ایران»، ترجمه ابوالحسن سرو قد مقدم، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 37، صص. 56-65.
مسابقات
جوایز
نشریات
http://aup.journal.art.ac.ir