رساله های تذکرة البنيان و تذکرة الابنيه راهی به سوی ذهنيت معمار سنان درباره معماری

گزارش خطا
نویسنده : هادی ندیمی، مهدی سلطانی
محل انتشار : نشریه صفه 82
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
زبان : فارسی
دوره : 28
شماره : 82
زمان انتشار : پاییز 1397

براي فهم بهتر معماري گذشته بايد ذهنيت رايج معمارانة زمان مورد مطالعه را بيشتر شناخت. علاوه بر خود آثار، يکي از راه‌هاي شناخت اين ذهنيت متون مکتوب مرتبط با معماري است. با اين حال در ميان متون تاريخي جهان اسلام در کمتر متني به طور صريح و مستقيم به معماري پرداخته شده است. تذکرة البيان و تذکرة الابنيه دو متن از اين دست هستند که از دوران عثماني به دستمان رسيده است و حاوي خاطرات زندگي‌نامه‌اي و حرفه‌اي سنان، معمار بزرگ جهان اسلام، است. در اين ميان مي‌توان پرسيد که چگونه و به چه اندازه مي‌شود، از ميان سطور اين متون و ديگر متون مرتبط آن دوران، ابعاد و وجوه مختلف ذهنيت معمار سنان را فهميد؟ قالب و چارچوب ذهنيت معماري همانند او از چه عناصر، مفاهيم، و افرادي تشکيل شده بود و هرکدام از آن‌ها چه شأن و جايگاهي داشته‌اند؟ در مقالة پيش رو تلاش مي‌شود که با رجوع به اين دو متن و بهره‌مندي از ديگر متون مهم مرتبط آن دوران چون رسالة معماريه و تحفة‌المعمارين راهي به سوي فهم ذهنيت معمار سنان گشوده و گوشه‌هايي از آن براي محقق امروزي معماري اسلامي شناسانده شود.

متون تذکره‌ها براي معمار سنان در حکم مناقب‌نامه‌اي بوده است که به خواست خود وي و توسط شخص معتمد او نوشته شده است تا نام نيکي از او به جاي گذاشته و ابعاد زندگي و حرفه‌اي او را به آيندگان و شاگردان و مريدانش شناسانده شود. به طور کلي در ذهنيت معمار سنان دو دسته از افراد، که مي‌توان آن‌ها را دسته پيرهاي پيشه و حاميان معنوي و دسته حاميان و بانيان آثار ناميد، جايگاه و شأن خاصي داشته‌اند. ابعاد ديگري از ذهنيت معمار‌باشي و در اين مورد سنان در نظام عثماني بر اساس مفاهيمي چون هديه و کعبه و عمل بر اساس قديم و... شکل مي‌گرفت. ذهنيت سنان ابعاد معنوي بارزي داشت. آرمان و مهم‌ترين هدف او از پيشه‌اش کسب دعاي خير و رستگاري دنيا و آخرت بود. او به رقابت با گذشته و کسب افتخار براي جهان اسلام اميدوار و علاقه‌مند بود.

(177.0 کیلوبایت) دانلود مقاله  

مشخصات مقاله

مراجع :

افشار، ايرج. «مقدماتي دربارة تاريخ معماري ايران بر اساس متون فارسي»، در رواق، ش 1 (1377)، ص 41-45.

افندي، جعفر. رسالۀ معماريه، ترجمة مهرداد قيومي بيدهندي، تهران: شرکت توسعه فرهنگي، 1375.

بيهقي، ابوالفضل. تاريخ بيهقي، تصحيح علياکبر فياض. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسي، 1383.

چلبي، ساعي مصطفي. تذکرة البنيان و تذکرة الابنيه، ترجمة مهدي سلطاني، تهران: مؤسسه تاليف، ترجمه و نشر آثار هنري متن، 1396.

قيومي بيدهندي، مهرداد. «آموزش معماري در دوران پيش از مدرن بر مبناي رسالة معماريه»، در صفه، ش 42 (بهار و تابستان 1385)، ص 64-85.

نديمي، هادي. «آيين جوانمردان و طريقت معماران»، در کلک دوست، ده مقاله در هنر و معماري، زير نظر وحيد قاسمي، اصفهان: سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان، 1386.

نصرآبادي، ميرزا محمدطاهر. تذکرة نصرآبادي، با تصحيح وحيد دستگردي، تهران: چاپخانة ارمغان، 1361.

Affandi, Jafar. Resale-ye memariye, Translated by Mehrdad Qayyoomi, Tehran: Cultural development co, 1996.

Almaz, H. Şükrullah b. Şihâbeddîn Ahmed b. Zeyneddîn Zekî, Behcetü’t-Tevârîh (İnceleme-Metin-Tercüme), PhD Thesis , Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doğu Dilleri ve Edebiyatları (Fars Dili ve Edebiyatı) Anabilim Dalı, 2004.

Bardakoğlu, A. “Hediye”, in TDVİA, 17 (1998), pp. 150-154.

Bolay, Hayri. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Istanbul: Vakifler Genel Mudurlugu, 1988.

Çelebi, Sai Mustafa. Yapilar Kitabi: Tezkiretu’l-bunyan ve tezkiretu’l-ebniye: Mimar Sinan anilari, Istanbul K.Kitapligi, 2003.

Fleischer, C.H. Tarihçi Mustafa Âli: Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay, 2001.

Inan, Afet. Mimar Koca Sinan, Ankara: Emlak Bankasi Yayilari, 1968.

Karadağli, Ö. Gubârî Abdurrahman ve Ka‘benâme’si, Uinversity of Cumhuriyet, Institute of Social Sciences, Master Thesis, Sivas, 1999.

Konyali, Ibrahim Hakki. Fatihin mimarlarinan Azadli Sinan (Sinan Atik) Vagifleri, Asarleri, Hayati, Mazari, Istanbul, 1953.

Küçükaşçı, M.S. Cahiliye’den Emevîler’in Sonuna Kadar Haremeyn, İslam Tarih Sanat ve Kültürünü Araştırma, Istanbul: Vakfı-İSAR Yay, 2003.

Kutluer, I. İslâm’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, Istanbul: İz Yay, 2001.

Meric, Refki Melul. Mimar Sinan, Hayati,Asari I, Mimar Sinanin Hayatinda, Eserlerina Dayir Matinler, Ankara: TTK Yayinllari, 1969.

Necipoğlu, G. “Challenging the Past: Sinan and the Competitive Discourse of Early Modern Islamic Architecture”, in Muqarnas, 10 (1993), pp. 169-180.

________ . The Age of Sinan: Architectural Culture in the Otoman Empire, London: Reaktion Books Ltd, 2005.

________ . Preface: Sources, Themes, and Cultural Implications of Sinan’s Autubiographies, Sinan’s Autobiographies: A Critical Edition of Five Sixteenth Century Texts, H. Crane ve E. Akın (Eds). Ve Çev., Brill Publ., Leiden, VII-XVI, 2006.

Ocak, A. Kultur Tarihi Kaynagi Olarak Menakibnameler: Metodolojik Bir Yaklasim, Ankara: Turk Tarih Kurumi Yay, 1997.

Pakalin, M. Zeki. Osmanli Tarih Deyimleri ve Sozlugu, Istanbul: MEB Devlet Kitaplari, 1983.

Piterberg, G. Osmanli Trajedisi: Tarih- Yziminin Tarihle Oyunu, Traslated by U. Abaci, Istanbul: Litaretur Yay, 2005.

Sahin, H. Menakibname, Istanbul: TDVIA, 2004.

Şeşen, Ramazan. Mimar Sinan ile Ilgili Yazmalar, Istanbul: Turkiye Is Bankasi Yayinlari, 1988.

Tanyeli, U. “Sinan’ı ve Mimarlığını Nasıl Yorumlamalı?”, in Ege Mimarlık, 66 (2008), pp. 16-21.

________ . Mimarlığın Aktörleri: Türkiye 1900-2000, Istanbul: Garanti Galeri Yay, 2007.

Uludağ, S. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Istanbul: Kabalcı Yay, 2002.

Yavuz, H. “Hadimu’l-Haremeyn”, in TDVİA, 15 (1997), pp. 26-27.

Uzun, M. “Kâbe”, in TDVİA (Religious Foundation of Turkey Encyclopedia of Islam), 2001, c. 24, pp. 23-26.

Yerasimos, S. “15.-16. Yüzyıl Osmanlı Mimarları: Bir Prosopografya Denemesi”, in Afife Batur’a Armağan Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, İstanbul: Literatür Yayınları, 2005.

مسابقات

جوایز

نشریات

منابع اینترنتی :

http://sofeh.sbu.ac.ir/