حكمت تماس با طبيعت در شهرهای مسلمين

مطالعه مبانی نظری و مختصات كالبدی شهرهای مسلمین در زمینه های گوناگون قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است كه این مهم می تواند در مورد تك تك عناصر و فضاها و مجموعه ها و یا در مورد كل شهر انجام پذیرد. یكی از مقولاتی كه در طراحی ها و برنامه ریزی های شهری حایز اهمیتی ویژه است، نقش طبیعت در شهر است كه این نقش را می توان در بررسی ویژگی های عناصر طبیعی، مطالعه قوانین حاكم بر طبیعت، تحقیق در رابطه بین انسان و طبیعت، و شناسایی تاثیر طبیعت بر محیط مصنوع و اثرات متقابل آن ها بر یكدیگر جستجو نمود. این نوشتار با تمركز بر "باغ" به تاثیر عناصر طبیعی در شهرسازی اسلامی می پردازد. با این محدودیت كه باغ به مجموعه واحدی اطلاق می گردد كه تلفیقی است از عناصر طبیعی و اجزا ساخته انسان، كه عناصر طبیعی موجود در آن توسط انسان انتخاب شده و به ترتیبی خاص در كنار و ارتباط با یكدیگر، و با دست ساخته های انسان قرار گرفته اند. بنابراین حیاط های اماكن مسكونی و عمومی (در صورتی كه ویژگی های مذكور را دارا باشند)، باغ های عمومی شهرها، فضای حاوی عناصر طبیعی احاطه كننده ابنیه عمومی و همچنین فضاهای سبز محصور شهری در این تقسیم بندی جای می گیرند.

به طور كلی ویژگی های طبیعت، عناصر آن و اثرات آن بر زندگی انسان در دو زمینه قابل بررسی است. زمینه اول كه در همه جوامع عمومیت دارد غالبا جنبه ها و منافع مادی و حیاتی طبیعت را مدنظر داشته است و زمینه دوم به معانی نمادین طبیعت و عناصر آن و چگونگی پاسخگویی آن ها به برخی نیازهای روانی و همچنین نیازهای روحی و معنوی انسان توجه دارد. با عنایت به موضوع انتخاب شده برای این نوشتار، زمینه دوم موضوع اصلی بحث خواهد بود.